Damiaanactie weerlegt onterechte aantijgingen Knack

“Vooreerst wil ik alle sympathisanten, vrijwilligers en medewerkers van Damiaanactie oproepen en bedanken om vertrouwen te hebben. Dit is geen makkelijke periode voor iedereen die Damiaanactie en haar missie een warm hart toedraagt. We worden geconfronteerd met een hele hoop onterechte aantijgingen over de voorbije elf jaar. Ik kan begrijpen dat het artikel twijfel kan oproepen. Die mogelijke twijfel over het verleden beantwoorden we met transparantie. Die geeft ook vertrouwen en moed om onze missie door te zetten voor de toekomst. Want de werking van onze organisatie blijft noodzakelijk. Het is dankzij ieders steun voor Damiaanactie en onze 15.000 vrijwilligers en medewerkers dat we jaarlijks wereldwijd een kwart miljoen mensen in kwetsbare regio’s genezen van infectieziekten. Daarover kan en zal geen enkele twijfel bestaan.” – Pascale Barnich, algemeen directeur Damiaanactie

Vrijwilligers aan het roer

Bij Damiaanactie zijn zowel het Bestuursorgaan als de Algemene Vergadering volledig samengesteld uit vrijwilligers (*). Zo kunnen zij altijd het laatste woord hebben: zij kunnen alle vragen stellen, alle informatie opvragen en zo keuren zij ook het strategisch plan, de begrotingen en de jaarrekeningen goed . Dat staat in schril contrast met het beeld dat de journalist ophangt van een niet-transparante organisatie en niet-beschikbare informatie over stiftenverkoop, campagne-inkomsten en andere informatie.

Alleen voor informatie die vanuit privacy-oogpunt of vanuit het organisatiebelang beter confidentieel blijft, zoeken de directie en de bestuursleden de beste oplossing om tegemoet te komen aan zowel de noden van de vraagsteller, de organisatie, als de privacyregelgeving. Dat vinden wij vanzelfsprekend en dat is ook zo bij andere organisaties.

(*) Alleen in 2020 en 2021 werd daarop een uitzondering gemaakt en kreeg een bestuurder vier specifieke betaalde opdrachten toegewezen. Die aanstelling werd goedgekeurd door de Raad van Bestuur en de Algemene Vergadering.

Foute cijfers en berekeningen met cijfers uit hun context

Op cijfervlak gaat het Knack-artikel her en der zwaar de mist in: cijfers, soms foutief, worden uit hun context gehaald of onjuist geïnterpreteerd en gebruikt om onzinnige berekeningen te maken, met als enige doel een éénzijdige lezing onderbouwen. De belangrijkste rechtzettingen hieronder.

• Wat betreft de uitgavencijfers en meer bepaald het percentage “geld voor projecten”, die zijn de afgelopen jaren ook nagenoeg stabiel gebleven en op 2018 na, altijd boven de 70 procent, met name: 72,8 procent in 2017, 69,1 procent in 2018, 78,2 procent in 2019, 74 procent in 2020, 71 procent in 2021, 71 procent in 2022 (begroting) en 72 procent in 2023 (begroting).
• Wat betreft de “ontdekking van de boekhoudkundige ingreep” met Global Fund die het artikel toepast. Voor de veertien landen waar Damiaanactie actief is, waaronder ook België, worden zowel inkomsten als uitgaven samengeteld sinds 2019. Inkomsten gaat dan om giften van het publiek, maar ook om institutionele steun, rechtstreeks aan projecten in de veertien landen of aan Damiaanactie als geheel. Het klopt eenvoudigweg niet om aan de ene kant alle uitgaven van de veertien landen af te zetten tegen de inkomsten van slechts één land (België), de berekening “zonder Global Fund”-subsidie is betekenisloos, het is appelen met peren vergelijken. Er zijn ook inkomsten in de overige landen dan België. Met andere woorden: de enige correcte benadering is om alle kosten en alle inkomsten van Damiaanactie te vergelijken. Bij wijze van voorbeeld: een overheidssubsidie zoals Global Fund die rechtstreeks naar projecten gaat, levert een ratio 100 (project) versus 0 (werkingskosten Damiaanactie) op, maar de werkingskosten vallen natuurlijk niet weg en worden elders in de organisatie (zoals in België) wel gemaakt.
• Wat betreft het personeelsverloop en de ontslagen, ook hier doen de onjuiste berekeningen de waarheid geweld aan. De cijfers die het artikel hanteert om te bewijzen dat “sinds 2020 jaarlijks meer dan de helft van de medewerkers ontslag neemt of krijgt”, zijn inclusief contractwijzigingen (bijvoorbeeld een medewerker die wijzigt van deeltijds naar voltijds, of omgekeerd), ook inclusief tijdelijke contracten (die per definitie op kortere tijd zowel in dienst als uit dienst gaan) en zelfs jobstudenten. Dat allemaal op één hoop gooien, is onjuist en onfatsoenlijk.
• Daarnaast, in de projectlanden doet zich soms de situatie voor dat een project van Damiaanactie een duurzame toekomst krijgt via de lokale overheid of een andere organisatie. Dat moedigen we aan, maar het heeft soms ook als gevolg dat we eigen medewerkers moeten ontslaan. Het gebeurt dat zij nadien opnieuw aangeworven door de lokale overheid of degene die het project duurzaam verderzet. Het ontslag bij Damiaanactie betekent dan niet het einde van het project, integendeel.
• Wat betreft de loonkost en het verloop van medewerkers. (1) Het artikel vergelijkt de totaalfactuur van een freelance profiel – ook inclusief 21 procent BTW – met het bruto of nettoloon van een vaste medewerker – “drie tot vijf keer meer dan personeelslid met vast contract”. Dat is uiteraard een onjuiste vergelijking. (2) Uit onze analyse blijkt dat voornamelijk zogenaamde ondersteunende profielen een hogere rotatie kennen: communicatiemensen, boekhouding, administratie, HR, informatica. Het is niet ongebruikelijk dat zij na verloop van tijd een nieuwe uitdaging zoeken en dat sneller doen dan wie zich door de aard van de functie veeleer voor langere tijd engageert, zoals programmamedewerkers. Bij die laatste groep zien we zo goed als geen verloop. (3) Schommelingen in loonkost doorheen de jaren zijn enerzijds deels te wijten aan uitbetalen van ontslagvergoedingen, anderzijds heeft Damiaanactie van oudsher een verloningssysteem dat nog sterk focust op anciënniteit. Net doordat Damiaanactie trouwe medewerkers heeft, stijgt daardoor ook de loonkost. Sinds 2021 werkt Damiaanactie samen met de firma Berenschot om een nieuw verloningssysteem op te stellen. Zo willen we komen tot een aantrekkelijk verloningspakket en onze positie op de arbeidsmarkt verbeteren, zeker voor jonge kandidaat-werknemers. (4) Uit een enquête rond welzijn op het werk uit 2021 blijkt dat de tevredenheid van medewerkers is toegenomen. Dat neemt niet weg dat er vandaag bezorgdheden zijn en dat ongenoegen leeft als gevolg van een reeks hervormingen, maar daarmee wil de nieuwe algemeen directeur Pascale Barnich snel aan de slag – in november 2022 stelde ze een crisismanager aan om samen met een afvaardiging van de medewerkers de bezorgdheden en het ongenoegen in kaart te brengen en aan te pakken – zie ook kopje “hervormingen”.

Werken met zelfstandigen: alternatief is lege stoel, met navenante impact op projecten

Damiaanactie deed en doet tijdelijk, uit operationele noodzaak en uitsluitend voor specifieke functies beroep op freelance medewerkers in plaats van vaste medewerkers. Het feit dat Damiaanactie beroep doet op zelfstandigen vinden wij geen aantijging, maar een loze en onterechte kritiek. Vanuit financieel oogpunt gaat onze voorkeur eveneens uit naar vaste medewerkers. We doen dan ook weloverwogen beroep op freelance medewerkers in het belang van de organisatie. Het alternatief is een lege stoel, met navenante impact op de organisatie en de projecten.

Ook bij de beslissing om samen te werken met freelance medewerkers, staat de missie van de organisatie voorop. Elke beslissing die we nemen, elke uitgave die we doen, wegen we daaraan af. De freelance medewerkers die momenteel bij Damiaanactie aan de slag zijn, betreffen allemaal ofwel tijdelijke medewerkers ofwel expertenprofielen die noodzakelijk zijn om onze missie te realiseren en waarvoor we volop zoeken naar een geschikte vaste medewerker. Maar Damiaanactie merkt, ook hier net als andere organisaties, krapte op de arbeidsmarkt.

Ook bij de beslissing om gedurende één jaar, verlengbaar met maximaal één jaar, een externe CEO te benoemen die voordien als consultant voor Damiaanactie werkte, heeft de Raad van Bestuur en de Algemene Vergadering de belangen van de organisatie afgewogen. Op dat moment was er namelijk een grote nood om de transitie in goede banen te leiden, naast de programmawerking die verderliep.

Ter informatie: momenteel bestaat het managementteam uit vier mensen, waarvan drie mensen met ngo-ervaring en twee mensen met grote Afrika-ervaring. Bovendien staat een gewezen landenvertegenwoordiger van Damiaanactie zelf, die dankzij zijn uitgebreide internationale ervaring onze projecten op het terrein bijzonder goed kent, het managementteam met raad en daad bij.

Op elf jaar tijd wijzigt het organogram van elke organisatie, ook van Damiaanactie

Damiaanactie is een dynamische organisatie die zich voortdurend wil aanpassen aan de veranderende noden en context, in onze projectlanden en in België. Op een periode van elf jaar verandert het organogram van een organisatie aanzienlijk en dat is bij Damiaanactie niet anders. Het is bijgevolg niet correct – en het houdt in ons geval helemaal geen steek – om louter een optelling te maken van onze personeelsploeg doorheen de jaren in verschillende functies.

Een dienst die wordt aangehaald in het artikel, is onze afdeling communicatie en fundraising. De groei in aantal medewerkers is enerzijds te verklaren door de grotere inspanningen die we vandaag op dat vlak (moeten) leveren. Alle organisaties actief in fondsenwerving voor goede doelen zullen bevestigen dat vergeleken met de jaren 2000, zij elk afzonderlijk harder moeten werken voor aandacht en dat door een toegenomen aantal goede doelen en een toegenomen bewustzijn voor meer en andere mondiale problemen dan vroeger. Een aantal activiteiten rond fondsenwerving werden voor 2020 extern uitbesteed, maar gebeuren sinds 2020 intern bij Damiaanactie, met een grotere efficiëntie als gevolg.

Anderzijds zetten wij steeds meer in op integratie van onze noord- en zuidwerking. Functies die vroeger gedecentraliseerd waren, zijn intussen samengebracht in een overkoepelende teamwerking. We zijn afgestapt van het model waarbij de noordwerking – kort door de bocht in de ontwikkelde landen – zorgt voor fondsenwerving en dat de zuidwerking – de projectlanden – zorgt voor de uitvoering van de projecten. De overgang naar een geïntegreerd organisatiemodel betekent ook dat verantwoordelijkheden anders verdeeld worden.

Die integratie zorgt vanzelfsprekend ook voor wijzigingen in organisatiestructuur, maar samenvoegen van teams of opnemen van bijkomende verantwoordelijkheden, dat is bijlange niet hetzelfde als “de top uitbreiden” of “extra mensen aanwerven” – zoals het artikel onterecht wil bewijzen door louter personeelsaantallen van teams op te tellen.

Hervormingen

Wat wel klopt, is dat Damiaanactie uit een woelige periode door hervormingen komt. De organisatie, die lepra en tuberculose uit de wereld wil helpen en wereldwijd jaarlijks een kwart miljoen mensen geneest, zag sinds de jaren 2010 haar inkomsten uit stiftenverkoop en het aantal actieve vrijwilligers dalen, als gevolg van bredere tendensen in de samenleving zoals een toename van acties voor goede doelen, verhoogde aandacht voor verschillende mondiale uitdagingen, een wijzigende invulling van zingeving en een algemene terugval van het langdurende vrijwillig engagement. Om de organisatie aan te passen aan een veranderende wereld, werden hervormingen uitgewerkt en doorgevoerd. Met de beste bedoelingen, maar niet zonder discussie of onrust. Een nieuwe koers varen gebeurt nooit zonder slag of stoot, ook niet bij Damiaanactie.

Om het ongenoegen en de bezorgdheden die leven grondig en snel aan te pakken, stelde nieuwe directeur van Damiaanactie Pascale Barnich in november 2022, twee maanden na haar eigen start, een crisismanager aan. Hij kreeg de specifieke opdracht om samen met een afvaardiging van de medewerkers het ongenoegen en de bezorgdheden in kaart te brengen en mogelijke oplossingen aan te reiken. Met de tijdelijke aanstelling van een crisismanager, willen Pascale Barnich en het bestuur ervoor zorgen dat de organisatie de woelige periode snel achter zich kan laten en kan vooruitgaan. Waar de crisismanager specifiek aan de slag gaat met de bezorgdheden in België, blijven Pascale Barnich, haar team en de bestuurders zich toeleggen op de volledige organisatie, in België en in de rest van de wereld.

“Ook nu zullen we de beweringen uit het artikel grondig onderzoeken. Er zijn geen taboes en transparantie staat altijd voorop. Met de crisismanager en zijn overleggroep met medewerkers hebben we een goed systeem om alle mogelijke aantijgingen in alle onafhankelijkheid te onderzoeken. Op onterechte aantijgingen en beschuldigingen antwoorden we met transparantie.” – Pascale Barnich, algemeen directeur Damiaanactie